Δυο λόγια για την ονομασία «Βόρεια Ήπειρος».
Ο όρος «Βόρειος Ήπειρος» είναι τεχνικός. Πρωτοακούστηκε το 1913 – 14, όταν οι τότε Μεγάλες Δυνάμεις της Ευρώπης αποφάσισαν αυθαίρετα το διαμελισμό της Ηπείρου. Μέχρι τότε η Ήπειρος (ιστορικά – γεωγραφικά – εθνολογικά – θρησκευτικά) ήταν μία και αδιαίρετη. Τα σύνορα της άρχιζαν από τον Αμβρακικό κόλπο (Πρέβεζα) και τελείωναν στο Γενούσο ποταμό. Σ` αυτή την ενιαία Ήπειρο γεννήθηκε ο Ελληνικός Πολιτισμός και ανδρώθηκε η Ελλάδα. «Αρχέγονος Ελλάς Ήπειρος» λέγει ο Κλαύδιος, ο Πτολεμαίος. Ο Αριστοτέλης αποκαλεί την Ήπειρον «Ελλάδα την Αρχαίαν».
Η Ελληνικότητα της Βορείου Ηπείρου είναι αναμφισβήτητη. Ματαιοπονεί η Αλβανία με το να χρησιμοποιεί χίλιους δυο τρόπους για να παραχαράξει την ιστορία και την Ελληνικότητα της περιοχής αυτής.
Κατά τους Βαλκανικούς πολέμου 1912-1913, απελευθερώθηκαν από τον τουρκικό ζυγό τα Ιωάννινα στις 21/02/1913 και όλη η Ήπειρος, περιλαμβανομένης δηλαδή και της Βορείου Ηπείρου. Μερικές πόλεις της απελευθερώθηκαν νωρίτερα και από τα Γιάννενα. Στις 6/11/1912 ο οπλαρχηγός Σπυρομήλιος κατόπιν εντολής της Ελληνικής Κυβερνήσεως, ύψωσε στην Χειμάρα την Ελληνική σημαία. Εν συνεχεία, στις 7/12/1912 απελευθερώθηκε η Κορυτσά από τον ηρωικό Δαγκλή και στις 21/2/1913 συγχρόνως με τα Γιάννενα, το Αργυρόκαστρο με ολόκληρη την περιοχή του. Πανηγύρισε τότε όλος ο Ηπειρωτικός λαός, αλλά ιδιαίτερα οι Έλληνες του Βορείου τμήματος της Ηπείρου, γιατί λυτρώθηκαν από την τυραννία των Τουρκαλβανών, οι οποίοι ξεπερνούσαν τους Τούρκους σε αγριότητα και βαρβαρότητα.
Δυστυχώς όμως, την ελευθερία τους δεν την χάρηκαν για πολύ. Τότε διαπράχτηκε ένα μεγάλο έγκλημα που δυστυχώς συνεχίζεται μέχρι και σήμερα.
Εκείνο τον καιρό, η υπό διάλυση Οθωμανική Αυτοκρατορία και τα αμαρτωλά συμφέροντα της Ιταλίας και της Αυστροουγγαρίας έφεραν στο προσκήνιο το Αλβανικό ζήτημα.
Προετοίμασαν στις διπλωματικές αίθουσες της Βιέννης και της Κωνσταντινούπολης έναν προύχοντα Αλβανό, τον Ισμαήλ Κεμάλ Μπέη Βλώρα, ο οποίος είχε τελειώσει τη Ζωσιμαία σχολή Ιωαννίνων, και ήταν μέλος της Οθωμανικής Εθνοσυνέλευσης και τον ώθησαν να κηρύξει την ανεξαρτησία της Αλβανίας. Έτσι στις 28/11/1912 στην Αυλώνα ο Κεμάλ Βλόρα ύψωσε ένα Αλβανικό λάβαρο και κήρυξε την ανεξαρτησία του ανύπαρκτου μέχρι τότε Αλβανικού κράτους.
Οι Μεγάλες Δυνάμεις (Αγγλία, Γαλλία, Γερμανία, Ρωσία) παρασύρθηκαν από τις μηχανορραφίες των άλλων δύο δυνάμεων και ίδρυσαν στις 29/07/1913 το κρατίδιο της Αλβανίας. Στην συνέχεια με το αισχρό Πρωτόκολλο της Φλωρεντίας στις 17/12/1913 προσάρτησαν στην Αλβανία για ενίσχυσή της, βιαίως και αδίκως, τις Ελληνικές περιοχές Χειμάρα, Δέλβινο, Αργυρόκαστρο, Πρεμετή, Τεπελένι, Λεσκοβίκι, Κολωνία, Κορυτσά, καθώς και τμήμα του Πωγωνίου.
Την απόφαση αυτή ανακοίνωσαν οι Μεγάλες Δυνάμεις προς την Ελληνική Κυβέρνηση και την Τουρκία, με την αξίωση όπως τα Ελληνικά Στρατεύματα αποχωρήσουν αμέσως από τη Βόρειο Ήπειρο και με την σαφή δήλωση ότι, από την αποδοχή και εκτέλεση αυτής της αποφάσεως, εξαρτάται η παραχώρηση προς την Ελλάδα των νήσων του Αιγαίου Πελάγους.
Η Ελλάδα υπέκυψε και διέταξε την εκκένωση των αιματοποτισμένων εδαφών της Βορείου Ηπείρου, χωρίς να εξασφαλίσει από τις Μεγάλες Δυνάμεις ικανοποιητικές εγγυήσεις για τα δικαιώματα του εκεί Ελληνισμού.
Απελπισμένοι οι Βορειοηπειρώτες κάλεσαν πανηπειρωτική συνέλευση στις 30/01/1914 στο Αργυρόκαστρο με Πρόεδρο τον Μητροπολίτη Δρυϊνουπόλεως Βασίλειο, για να καθορίσουν τις επόμενες κινήσεις τους. Αποφάσισαν να μην υποκύψουν, αλλά να αγωνισθούν μέχρις εσχάτων και με ένα σύνθημα «ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ Η ΘΑΝΑΤΟΣ». Η συνέλευση ανέθεσε την αρχηγία του αγώνα στο Γεώργιο Χρηστάκη Ζωγράφο, ο οποίος αναχώρησε αμέσως από την Αθήνα. Ο Γεώργιος Χρηστάκης Ζωγράφος, γιος του μεγάλου Εθνικού Ευεργέτη Χρηστάκη Ζωγράφου, από το χωριό Κεστοράτες (Αργυροκάστρου), είχε σπουδάσει πολιτικές επιστήμες στο Παρίσι. Το 1905 βγήκε βουλευτής Καρδίτσας και το 1909 είχε αναλάβει το Υπουργείο Εξωτερικών. Τα παράτησε όλα και πήγε να υπηρετήσει την πατρίδα.
Στο Αργυρόκαστρο σχημάτισε την κυβέρνηση της Αυτονόμου Ελληνικής Βορείου Ηπείρου, με μέλη της κυβερνήσεως τους Μητροπολίτες Δρυινουπόλεως Βασίλειο, Βελλάς και Κονίτσης Σπυρίδωνα, Κορυτσάς Γερμανό και άλλους.
Η Κυβέρνηση αυτή πριν από 104 χρόνια, την 17ην Φεβρουαρίου 1914, κήρυξε στο Αργυρόκαστρο «την αυτονομία της Βορείου Ηπείρου» και, ενώ μικροί και μεγάλοι παραληρούσαν από χαρά και εθνικό ενθουσιασμό, ύψωσε τη γαλανόλευκη με το δικέφαλο αετό στη μέση, σημαία της αυτονομίας σε όλες τις πόλεις της Βορείου Ηπείρου.
Ο αγώνας ήταν πράγματι σκληρός και άνισος. Οι μεν Αλβανοί είχαν αξιωματικούς, Ολλανδούς, Βέλγους, Ιταλούς, Αυστριακούς και άφθονα τα πολεμικά μέσα από τις χώρες τους. Από πλευράς δε Βορειοηπειρωτών ήταν όλα τόσα λίγα. Τι όμως μ` αυτό; Είχαν γενναίες ψυχές. Είχαν το αγνό αίμα, που το έχυναν άφθονο για την ελευθερία. Είχαν το δίκαιο με το μέρος τους. Είχαν το Θεό της Ελλάδος δίπλα τους και αυτά ζύγιζαν και βάρυναν περισσότερο. Τότε, στο κάλεσμα της αυτονόμου κυβέρνησης για υπεράσπιση με κάθε θυσία της ακεραιότητας του εδάφους της ανεξάρτητης πατρίδας τους, η ανταπόκριση ήταν θαυμαστή. Πάρα πολλοί αξιωματικοί και στρατιώτες παραιτήθηκαν από τον Ελληνικό Στρατό, παρέμειναν στη Βόρειο Ήπειρο και δέχθηκαν να καταταγούν στο στρατό της Αυτονόμου Βορείου Ηπείρου. Επίσης χιλιάδες νέοι και νέες έτρεξαν να αγωνισθούν μέχρις εσχάτων, όχι μόνον από τη Βόρειο Ήπειρο αλλά από ολόκληρη την Ελλάδα και μάλιστα την Κρήτη, την Κύπρο, καθώς και από το εξωτερικό. Φοιτητές και μαθητές με εθνική έξαρση, έσπευσαν να ενταχτούν στους ιερούς λόχους. Οι Μεγάλες Δυνάμεις, έντρομες από την ακάθεκτη ορμή γενναίων ιερολοχιτών, ζήτησαν ανακωχή του πολέμου και υπογραφή συνθήκης. Έτσι στις 17/05/1914, τρεις μήνες μετά την ανακήρυξη της αυτονομίας υπογράφτηκε στην Κέρκυρα «το Πρωτόκολλο Κερκύρας». Με το πρωτόκολλο αυτό, αναγνωρίζονταν από τις Μ. Δυνάμεις και την Αλβανία, η Ελληνικότητα της Βορείου Ηπείρου, η αυτονομία της περιοχής αυτής, με χωριστή Διοίκηση και με ελευθερία θρησκείας, παιδείας, γλώσσας, επικοινωνίας, κ.τ.λ.
Να αναφέρουμε ένα ακόμα παράδειγμα της εθνικής εξάρσεως του αγώνα εκείνου. Κατά την περίοδο αυτή, δύναμη από 150 γενναίους και επίλεκτους μαχητές, με αρχηγό τον Μανιάτη Υπολοχαγό Λεοντακιανάκο, προήλαυσε χωρίς διαταγή μέχρι το Μπεράτι, το οποίο και κατέλαβε το Σεπτέμβριο του 1914. Βρέθηκαν όμως αντιμέτωποι με πολυάριθμη εχθρική δύναμη. Ο Λεοντακιανάκος συνελήφθη και του πρότειναν να του χαρίσουν τη ζωή με αντάλλαγμα να αναφωνήσει «Ζήτω η Αλβανία. Και εκείνος ο γενναίος αξιωματικός είπε: «Αφού λοιπόν, η ζωή μου εξαρτάται από αυτό, τότε με όλη τη ψυχή αναφωνώ Ζήτω η Ελλάς» και αμέσως έπεσε νεκρός από τις σφαίρες των βαρβάρων Αλβανών.
Ο Αυτονομιακός αγώνας της Β. Ηπείρου του 1914 είναι μία από τις πιο λαμπρές σελίδες της ιστορίας του Έθνους και συγχρόνως διδάσκει ότι η ελευθερία είναι πάντοτε «βγαλμένη από τα κόκκαλα των Ελλήνων τα ιερά». Ναι, η ελευθερία έτσι τρέφεται με αίμα ηρώων.
Ο Βορειοηπειρωτικός αγώνας είναι ένα σημαντικό ιστορικό γεγονός. Ένα γεγονός που είναι τελείως άγνωστο στους περισσότερους Έλληνες, αφού και αυτό το επίσημο κράτος το αγνοεί.
Και να μην ξεχνάμε ότι η Βόρειος Ήπειρος είναι ο τόπος που εργάσθηκε περισσότερο από κάθε άλλον και τον καθηγίασε με το αίμα του ο Εθναπόστολος Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός, αφού μαρτύρησε στο Κολικόντασι της Βορείου Ηπείρου στις 24 Αυγούστου 1779.
Ήταν μία σύντομη ιστορική αναδρομή λόγω της επετείου της Αυτονόμησης της Δημοκρατίας της Βορείου Ηπείρου για να θυμηθούν οι παλαιότεροι και να μάθουν οι νεότεροι την ιστορία που πολλοί καταβάλλουν φιλότιμες προσπάθειες να ξεχάσουμε.
Κωνσταντίνος Κυριακού – Μέλος του
Νέου Εθνικά Ενιαίου Πολιτικού Σχηματισμού – Πρώτα η Ελλάδα
