Η “Εφημερίδα των Συντακτών” του Σαββατοκύριακου που πέρασε ανέδειξε με τετρασέλιδο αφιέρωμα την αύξηση της εγκληματικότητας στους ανήλικους, ένα φαινόμενο που στην εποχή μας έχει λάβει τεράστιες διαστάσεις, κυρίως μετά την πανδημία της Covid19. Το συμπέρασμα από τη συνέντευξη που παραχώρησαν ειδήμονες σε θέματα συμπεριφοράς νέων αφορά σε κράμα πολλών παραγόντων που ένα ανήλικο παιδί καταλήγει σε μια παραβατική συμπεριφορά. Θα σταθώ σε τέσσερα βασικά σημεία που έθιξαν σχεδόν όλοι οι συνεντευξιαζόμενοι· την οικογένεια, το σχολείο, το διαδίκτυο και την Πολιτεία (άμεσα ή έμμεσα).

Για τον παράγοντα “οικογένεια”, η Ξένη Δημητρίου, εισαγγελέας Αρείου Πάγου επί τιμή, που όπως ενημερώνει η εφημερίδα αφιέρωσε όλη της τη ζωή στη δημιουργία μιας Δικαιοσύνης φιλικής προς τα παιδιά, τονίζει ότι: “τα παιδιά είναι τόσο μιμητικά όντα…Ακούν γονείς πολυάσχολους, κουρασμένους, με οικονομικές δυσκολίες, να θέτουν φραγμούς στην επικοινωνία με διαταγές, σε έγκλιση προστακτική, με απειλές, με συγκρίσεις, με κηρύγματα, με διδασκαλίες που κρύβουν ηθικολογίες ή παντογνωσία…Αν ένα παιδί κακοποιείται στην οικογένεια ή είναι μάρτυρας κακοποιητικών συμπεριφορών, παγιδεύεται ολόκληρη η προσωπικότητά του ως παιδιού και ως ενήλικα”. Η ίδια δικαστικός για τον παράγοντα “σχολείο” αναφέρει ότι υπάρχουν ξεχωριστοί και φωτισμένοι δάσκαλοι που παίζουν ξεχωριστό ρόλο στη ζωή των μαθητών τους, αλλά πολλοί ανήλικοι έρχονται αντιμέτωποι με προσβολές, απολυτότητα, ειρωνεία, ιδεοληψίες και δεν δικαιολογούν αυτές τις συμπεριφορές, για να καταλήξει ότι αν ήμασταν όλοι εμείς άψογοι, δεν θα μιλούσαμε για βία των παιδιών. Από την πλευρά του ο Στέλιος Στυλιανίδης, καθηγητής Κοινωνικής Ψυχιατρικής, εκδηλώνει ανησυχία για το γεγονός ότι το σχολείο και η οικογένεια δεν αποτελούν πλέον προστατευτικούς μηχανισμούς. Όπως λέει χαρακτηριστικά: “Η εκπαιδευτική κοινότητα αυτή τη στιγμή βρίσκεται σε τεράστια κρίση, οι εκπαιδευτικοί είναι σε επαγγελματική εξουθένωση, φοβούνται τους ίδιους τους μαθητές τους και οι γονείς τελούν σε τεράστια σύγχυση και αποδυνάμωση”.

Πολύ μεγάλη βαρύτητα δίνεται στο θέμα του διαδικτύου. Η Άρτεμις Τσιτσίκα, αναπληρώτρια καθηγήτρια Παιδιατρικής – Εφηβικής Ιατρικής, αναφέρει ότι: “ Τα παιδιά και οι έφηβοι δέχονται ποικιλία ερεθισμάτων μέσω της ειδησεογραφίας, των ηλεκτρονικών παιχνιδιών, των κοινωνικών δικτύων και του influencing, τα οποία συχνά δεν είναι κατάλληλα για την ηλικία τους. Βίαιες συμπεριφορές, λεκτικές επιθέσεις, σεξουαλικές παρεκτροπές και σοκαριστικά γεγονότα αρχικά προκαλούν μεγάλη έκπληξη και τραύμα. Ωστόσο, σταδιακά μπορεί να προκύψει εξοικείωση με τη βία και οι εικόνες αυτές δεν προκαλούν πια εντύπωση. Με τον τρόπο αυτό, καλλιεργείται μια “κουλτούρα” βίαιων αντιδράσεων χωρίς επιπτώσεις και αρνητικό πρόσημο, ιδιαίτερα εάν υπάρχει σημαντικό γονεϊκό/κηδεμονικό έλλειμμα”. Από την πλευρά του ο κ. Στυλιανίδης παρατηρεί ότι στα σόσιαλ μίντια δεν έχει σημασία ποιος είσαι, αλλά ποιος δίνεις την εντύπωση ότι είσαι, αποδίδοντάς τους πρωταγωνιστικό ρόλο στην κατάργηση, συρρίκνωση της έννοιας του υποκειμένου, με τη ναρκισσιστική τροφοδότηση (likes) που παρέχουν μέσα από την εικονική ανταλλαγή με τους άλλους.

Από τις τοποθετήσεις των παραπάνω προσώπων προκύπτει άμεσα και έμμεσα η τεράστια ευθύνη της Πολιτείας στο επώδυνο κοινωνικό θέμα που περιλαμβάνει τα παιδιά μας. Συγκεκριμένα, ο Στέλιος Στυλιανίδης έκανε μνεία στα γεγονότα που συντάραξαν την ελληνική κοινωνία το 2023 (Τέμπη, πλημμύρες, πυρκαγιές, δολοφονία Αντώνη) και δήλωσε ότι μέσα από αυτά τα γεγονότα “κανονικοποιείται” η βία και ο ψυχισμός του εφήβου εξοικειώνεται τόσο με την κανονικοποίησή της όσο και με την ατιμωρησία και κυρίως με το έλλειμμα προοπτικής και ελπίδας ότι κάτι μπορεί να αλλάξει ριζικά. Και συνέχισε: “ Ειδικά στη χώρα μας υπάρχει ένα βαθύτατο σύμπτωμα εκφυλισμού των θεσμών, της δημοκρατίας – ο νέος δεν μπορεί να εσωτερικεύσει ότι ο νόμος ισχύει για όλους και βλέπει ότι υπάρχει ανομία, όχι απλώς δυσαρμονία, μια ατιμωρησία στους ισχυρούς (για παράδειγμα στους ολιγάρχες και τους ιδιοκτήτες ποδοσφαιρικών ΠΑΕ) σε σύγκριση με τον φουκαριάρη που θα συλληφθεί με τρία γραμμάρια χασίσι. Αυτό το έλλειμμα βασικής εμπιστοσύνης εσωτερικεύεται και ενισχύει την εκφορτιστική καταστροφική τάση των νέων”. Η Ξένη Δημητρίου με τη σειρά της καταλογίζει στα κοινωνικά προβλήματα που αντιμετωπίζουμε την έξαρση της βίας στους νέους. Συγκεκριμένα αναφέρει την φτώχεια, την κοινωνική κρίση, την ακρίβεια και την πανδημία, κατά τη διάρκεια της οποίας ο δίχρονος εγκλεισμός οδήγησε σε ατονία την κοινωνικοποίηση, την αλληλεγγύη, τις αντοχές, την υπομονή και την ψυχική ανθεκτικότητα, καταλήγοντας ότι δεν πρέπει να αναρωτιόμαστε που οφείλεται η έξαρση αυτού του φαινομένου. Μάλιστα, σε ερώτηση της δημοσιογράφου για το αν υπάρχει πρωτόκολλο για την αντιμετώπιση της βίας στα σχολεία, απάντησε ότι υπάρχει νόμος που προβλέπει επιμόρφωση εκπαιδευτικών, γονέων και κηδεμόνων, εκπόνηση ερευνών, σύναψη συνεργασιών και αποστολή κατευθυντήριων οδηγιών σε όλα τα σχολεία, πλην όμως δεν έχουν βγει υπουργικές αποφάσεις. Αποφαίνεται ότι είναι ένας ξηρός νόμος, που αναφέρεται σε διαδικαστικά πράγματα. δεν εμπλέκει καθόλου τα παιδιά, δεν υπάρχει ρόλος παρά μόνο του θύματος και του θύτη και δεν υπάρχει πρόβλεψη για την αποκαταστατική δικαιοσύνη και την ενδοσχολική διαμεσολάβηση συνομηλίκων, να επιλύει η ίδια η κοινότητα ειρηνικά βίαιες συγκρούσεις, ώστε να μη μετατρέπουμε τους λιλιπούτειους παραβάτες σε κατηγορούμενους.

Όσο και να εκθέτουν το πρόβλημα της παιδικής εγκληματικότητας τα μέσα ενημέρωσης, η Πολιτεία σιωπά σε ένα σοβαρό ζήτημα που αφορά το μέλλον  ολόκληρης της Ελλάδας. Αφορά τους νέους μας, τους μελλοντικούς γονείς, που θα κληθούν να διδάξουν στα δικά τους παιδιά τους σωστούς κανόνες συμπεριφοράς. Ποια συμπεριφορά μπορεί να διδάξει όμως ο άνθρωπος που δεν έχει διδαχθεί τη σωστή αγωγή; Στις μέρες μας η παιδεία έχει ισοπεδωθεί· αντίθετα τα προϊόντα τεχνολογίας διδάσκουν την “παιδεία” μέσα από παιχνίδια και ταινίες που προβάλλουν τη βία. Η ελληνική Πολιτεία έχει αποδυναμώσει την κοινωνική συνοχή, έχει επιφέρει διχασμό, έχει ισοπεδώσει την οικονομία της χώρας. Το χάος στο οποίο έχει επέλθει η ελληνική κοινωνία θυμίζει κάθε άλλο παρά έναν λαό που έδωσε το φως του πολιτισμού στα υπόλοιπα έθνη.

Η παραβατική συμπεριφορά των ανηλίκων είναι ανησυχητικό σημάδι για τη μετέπειτα πορεία στην ενήλικη ζωή τους. Ήδη κάθε μέρα οι ειδήσεις κατακλύζονται από περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας, δολοφονιών (κυρίως γυναικών), βιασμών, οπαδικής βίας. Πόσο επιρρεπή είναι τα παραβατικά παιδιά στην εμφάνιση των προαναφερθέντων συμπεριφορών; Αντί ο κύριος Μητσοτάκης να διαλαλεί την ανάπτυξη της Ελλάδας και την απόκτηση επενδυτικής βαθμίδας, που μόνο τους ολιγάρχες ευνοεί, ας σταθεί μια φορά στον καθρέφτη του για να δει το μεγάλο “υπερεγώ” που ύψωσε μπροστά του, να δει και τις δικές του ευθύνες στα μεγάλα κοινωνικά προβλήματα που απειλούν την ποιότητα ζωής των Ελλήνων, αλλά ακόμα και την ίδια τη ζωή. Η πολιτική δεν είναι μόνο χρήμα, εξουσία και αξιώματα. Είναι πρωτίστως ευθύνη απέναντι στον λαό, στον κάθε λαό, που περιμένει από τις κυβερνήσεις μια δίκαιη μεταχείριση, έναν συνεπή προγραμματισμό που ευνοεί όλα τα κοινωνικό-οικονομικά στρώματα, για να αισθάνεται ο κάθε πολίτης ασφάλεια, να κάνει όνειρα, να ζει αρμονικά με τους συμπολίτες του. Αυτή η προοπτική έχει χαθεί από την κάθε κυβέρνηση που έχει περάσει από τη μεταπολίτευση και μετά στην Ελλάδα μας, αλλά και από το κάθε υφιστάμενο πολιτικό κόμμα. Ο λαός όμως διψάει για μια πολιτική αλλαγή· μια πολιτική αλλαγή που θα επιφέρει ριζική κοινωνική αλλαγή. Μια υγιής κοινωνία έχει τα εφόδια να αντιμετωπίσει όποιες προκλήσεις απειλούν την ευημερία της, είτε σε εσωτερικό, είτε σε εξωτερικό επίπεδο. Ο κοινωνικός αναβρασμός δείχνει ότι αυτή η αλλαγή δεν είναι μακρυά.

Ιωάννα Άρμεν – Μέλος του

Νέου Εθνικά Ενιαίου Πολιτικού Σχηματισμού – Πρώτα η Ελλάδα