Της Χριστίνας Σταμούλη, δικηγόρου-διαμεσολαβήτριας, διαχειρίστριας του Αρχείου Ι.Ε. Σταμούλη
Διαπιστώσεις και ερωτήματα για ένα ζήτημα που φαίνεται να βγαίνει εκτός “κάδρου”
Κάθε χρόνο, καθώς περνάμε από τη γιορτή της 6ης Ιουνίου με την επέτειο της συμμαχικής απόβασης στη Νορμανδία, στο πένθος της 10ης Ιουνίου με τη φριχτή επέτειο του Διστόμου, σκέψεις, ερωτηματικά και διαπιστώσεις, συνωστίζονται στο μυαλό όσων, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο ή ρόλο, έχουμε παρακολουθήσει από κοντά και με συνέχεια, αυτό το τόσο ταλαιπωρημένο θέμα των Πολεμικών Επανορθώσεων.
Ο πυρήνας του ζητήματος
Είναι διαπιστωμένο πλέον, μετά από τα 30 χρόνια που κλείνουν φέτος από την άσκηση της, ιστορικής πια, αγωγής του Διστόμου, ότι το αρχικό Δόγμα Παπανδρέου-Σταμούλη- Μαγκάκη, όταν για πρώτη φορά (1995) μετά τη μεταπολίτευση ετέθη θέμα διεκδίκησης των οφειλόμενων επανορθώσεων, είχε στον πυρήνα του μια πολύ συγκεκριμένη φιλοσοφία: «Η δικαστική διεκδίκηση των ατομικών αποζημιώσεων των Μαρτυρικών Τόπων δε θα επέλυε το ζήτημα στο σύνολό του. Θα αποτελούσε το εργαλείο για τη διεθνοποίηση του θέματος και ταυτόχρονα την αφορμή για την επίσημη Ελληνική Πολιτεία να χαράξει πλάνο, ισορροπώντας μεταξύ του διεθνώς δίκαιου και του διεθνώς εφικτού».
Την άποψη αυτή περίπου ασπάζονταν και οι υπόλοιποι, ενεργοί πολιτικοί άντρες της εποχής (Μητσοτάκης, Σαμαράς, Φλωράκης), όπως αποδεικνύεται από τη χρήση, εκ μέρους τους, εργαλείων κοινοβουλευτικού ελέγχου, την αμέσως προηγούμενη χρονική περίοδο (1990-1995).
Μία ερώτηση προκύπτει αβίαστα μετά από αυτή τη διαπίστωση: Υπάρχει σήμερα, κάπου, μια αντίστοιχη φιλοσοφία; Όσοι επικαλούνται το θέμα, τοπικοί άρχοντες και εκπρόσωποι μεγάλων και μικρών κομματικών σχηματισμών ξεχωριστά, από τη θέση που τους εμπιστεύθηκε ο πολίτης που τους εξέλεξε, τι κάνουν, για να δικαιούνται να λένε «Δεν ξεχνώ»;! Οι επικεφαλής εκείνοι, που αναφέρονται στο θέμα, έχουν κάποιο σχέδιο, αν όχι για την προβολή και διεκδίκηση του συνόλου των ελληνικών απαιτήσεων, τουλάχιστον για έναν από τους τέσσερις γνωστούς πυλώνες της διεκδίκησης αυτής; (κρατικές επανορθώσεις, ατομικές αποζημιώσεις, αναγκαστικό δάνειο, κλεμμένοι πολιτιστικοί θησαυροί).
Η επιστημονική πλαισίωση
Διαπιστώνεται και από τον πλέον αδαή από εμάς πως «τότε που πιστεύαμε σε έναν εθνικό στόχο», κάποια από τα πιο λαμπρά μυαλά εισέφεραν και πλαισίωσαν την πρωτοβουλία Σταμούλη, ο οποίος συμπορευόταν με μορφές όπως οι εκλιπόντες Ε. Μαχαίρας, Γ.Α. Μαγκάκης, Κ. Μπέης, όπως επίσης και οι, ακόμη ενεργοί, Στ. Περράκης, Αντ. Μπρεδήμας (παραλείπω και ζητώ ειλικρινά συγνώμη τόσους δεκάδες Έλληνες και Γερμανούς, άνδρες και γυναίκες επιστήμονες, δικηγόρους, ιστορικούς, ερευνητικούς δημοσιογράφους που εισέφεραν πολύτιμη γνώση και τεκμήρια).
Η ερώτηση που προκύπτει συνακόλουθα είναι προφανής. Ποιοι επιστήμονες έχουν κληθεί να εισφέρουν τη γνώση τους σήμερα; Πώς αποφασίζει η Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας, ως διάδοχος της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Βοιωτίας και διάδικος στην υπόθεση του Διστόμου, ποιες από τις εισηγήσεις του – κατά τα άλλα ακάματου Ιταλού δικηγόρου – J. Laou, ο οποίος “τρέχει” την υπόθεση του Διστόμου στην Ιταλία, μετά τον ξαφνικό θάνατο του Γιάννη Σταμούλη, θα υιοθετήσει και ποιες θα απορρίψει; Για ποια, από αυτές τις εισηγήσεις, θα του δώσει εντολή να συνεχίσει και για ποια όχι; Πώς και από ποιον χρησιμοποιούνται και οργανώνονται σήμερα τόσοι άνθρωποι που θέλουν να βοηθήσουν, όπως όλοι εκείνοι που στάθηκαν ακούραστα δίπλα στον Σταμούλη;
Η θεσμική θωράκιση της γνώσης που συγκεντρώθηκε
Είναι διαπιστωμένο πως τότε, μόλις 50 χρόνια από το τέλος του πολέμου και υπό το βάρος της θέσης που είχε επικρατήσει, μετεμφυλιακά, ότι «έφταιγε η ελληνική εθνική αντίσταση» που αγρίεψαν οι Ναζί, έσφαξαν τον κόσμο και κατέστρεψαν τη χώρα, δεν είχε ακόμη οργανωθεί θεσμικά η ιστορική διερεύνηση και η διατήρηση της ιστορικής μνήμης. Τότε ήταν που ιδρύθηκε το Δίκτυο Μαρτυρικών Τόπων και Χωριών, από τότε ξεκίνησε η μουσειακή προσέγγιση της περιόδου εκείνης της ιστορίας, με τη δημιουργία Μουσείων και την ανάδειξη επισκέψιμων σημείων, όπου έλαβαν χώρα σημαντικά, αρνητικά και θετικά, γεγονότα. Ο παιδευτικός ρόλος εκείνης της ιστορικής περιόδου μόλις ξεκινούσε.
Σήμερα αναρωτιόμαστε: Το Δίκτυο Μαρτυρικών Πόλεων και Χωριών, εκτός από το να στέλνει έναν εκπρόσωπο, συνήθως τον ίδιο (!), να οργώνει τις επετειακές εκδηλώσεις, εκτός από το να υπογράφει μια διαδικτυακή σελίδα (http://www.greek-holocausts.gr/index.php) στην οποία ουδείς παίρνει την επιστημονική ευθύνη ιστορικών τεκμηρίων και δεδομένων που αναφέρονται, στην οποία ουδείς σκέφτηκε να υπάρχει μετάφραση σε άλλες γλώσσες, και στην οποία τα νέα και οι ενημερώσεις που “τρέχουν” στην πρώτη σελίδα είναι του 2021, τι άλλο κάνει; Έχει επισκεφτεί κανείς από το Δίκτυο την αντίστοιχη ιστοσελίδα με την οποία η Πολωνία παρουσίασε το 2023 τις δικές της διεκδικήσεις;
Και μια τελευταία παρατήρηση
Όταν το 2000 ο Γιάννης Σταμούλης, με την ιστορική απόφαση στο χέρι, τόλμησε, μόνος απέναντι σε όλους, να στείλει τη δικαστική επιμελήτρια να κατασχέσει το κτήριο του Ινστιτούτου Γκαίτε, στην οδό Ομήρου, είχε πλήρη εικόνα και γνώση του πώς μπορεί να χρησιμοποιήσει πολιτικά και νομικά την απειλή της κατάσχεσης.
Τώρα που συχνά-πυκνά ακούμε από τον δήμαρχο Διστόμου και άλλους, πρωτοστατούντες της διεκδίκησης, να εγκαλούν τους υπουργούς Δικαιοσύνης ότι δε δίνουν άδεια για να εκτελεστεί η γνωστή απόφαση ή δεν καταργούν τη διάταξη που εμποδίζει την κατάσχεση, γνωρίζουν όλοι αυτοί αν υπάρχει στην Ελλάδα κάτι να κατασχέσουν, έστω και συμβολικά, ή το ζητούν για λόγους ακτιβιστικών εντυπώσεων;
πηγή:
