Σαν σήμερα, στις 8 Ιουλίου 1997, υπογράφεται μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας η Συμφωνία της Μαδρίτης, από τον τότε πρωθυπουργό Κώστα Σημίτη και τον Τούρκου πρόεδρο Σουλεϊμάν Ντεμιρέλ. Η συμφωνία αυτή έγινε ενάμιση χρόνο μετά την κρίση των Ιμίων, όπου για πρώτη φορά γινόταν λόγος για γκρίζες ζώνες στο Αιγαίο. Όσον αφορά τις γκρίζες ζώνες, επρόκειτο για την πιο ακραία μορφή αμφισβήτησης της εδαφικής ακεραιότητας της Ελλάδας.
Η πορεία από την κρίση των Ιμίων μέχρι τη Συμφωνία της Μαδρίτης, ρίχνει φως στις κινήσεις της τουρκικής πλευράς σε σχέση με το Αιγαίο και ταυτόχρονα στον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί η αμερικανική διπλωματία.
Οι ΗΠΑ είχαν προετοιμάσει αθόρυβα το έδαφος ώστε στις 8 Ιουλίου, στο περιθώριο της συνόδου του ΝΑΤΟ και υπό την επίβλεψη της Μάντιλν Ολμπράιτ, ο Κώστας Σημίτης και ο Σουλεϊμάν Ντεμιρέλ να συμφωνήσουν στο κοινό ανακοινωθέν για τη μείωση της έντασης στο Αιγαίο και την απομάκρυνση του κινδύνου σύρραξης ανάμεσα στις δύο χώρες. Σήμερα αναρωτιέται κανείς σε ποιο βαθμό ισχύουν όλα αυτά, όταν συνεχώς ζούμε με την απειλή του casusbelli από τουρκικής πλευράς και το δόγμα της Γαλάζιας Πατρίδας…
Όταν η κυβέρνηση Σημίτη υπέγραφε την Συμφωνία της Μαδρίτης, ορισμένες φωνές της λογικής προειδοποιούσαν για τα δυσμενή δεδομένα, για να μην πούμε τετελεσμένα που διαμορφώνονταν για τη χώρα μας. Σήμερα διαπιστώνουμε ότι αυτές οι φωνές ήταν τουλάχιστον προφητικές.
Η Συμφωνία της Μαδρίτης έγινε η κερκόπορτα του Αιγαίου διότι έδωσε θάρρος στην Τουρκία να την ερμηνεύει όπως την συμφέ+ρει και κατά καιρούς να προβαίνει σε ανάλογες δηλώσεις και πράξεις βασιζόμενη σ’ αυτήν.
Τα έξι σημεία της συμφωνίας ήταν τα εξής:
- Αμοιβαία δέσμευση για την ειρήνη, την ασφάλεια και τη συνεχή ανάπτυξη σχέσεων καλής γειτονίας.
- Σεβασμός της κυριαρχίας της κάθε χώρας.
- Σεβασμός των αρχών του Διεθνούς Δικαίου και των Διεθνών Συνθηκών.
- Σεβασμός στα νόμιμα, ζωτικά συμφέροντα και ενδιαφέροντα της κάθε χώρας στο Αιγαίο, τα οποία έχουν μεγάλη σημασία για την ασφάλεια και την εθνική κυριαρχία της.
- Δέσμευση αποφυγής μονομερών ενεργειών στη βάση του αμοιβαίου σεβασμού και της επιθυμίας, ώστε να αποτραπούν συγκρούσεις οφειλόμενες σε παρεξήγηση.
- Δέσμευση διευθέτησης των διαφορών τους με ειρηνικά μέσα, στη βάση αμοιβαίας συναίνεσης και χωρίς τη χρήση βίας ή την απειλή βίας.
Το τέταρτο σημείο, που αναγνώριζε ένα πολύ γενικό πλαίσιο «ζωτικών συμφερόντων και ενδιαφερόντων» και των δύο χωρών στο Αιγαίο, ήταν και παραμένει το σημείο τριβής στην προσέγγιση του θέματος από ΠΑΣΟΚ και Ν.Δ και ουσιαστικά αναγνωρίζει δικαιώματα της Τουρκίας στο Αιγαίο. Δικαιώματα που δεν έχει! Αναλυτές σημείωναν τότε και επαναλαμβάνουν σήμερα ότι η συμφωνία της Μαδρίτης, που έγινε υπό τις ευχές των ΗΠΑ και της τότε υπουργού Εξωτερικών Μαντλίν Ολμπράιτ, εξυπηρετούσε σε μεγάλο βαθμό τα συμφέροντα του αμερικανικού παράγοντα στην περιοχή.
Με αυτήν την συμφωνία βρήκαν τρόπο οι Αμερικάνοι να αποτρέψουν μία νέα και γενικευμένη πλέον σύγκρουση μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας που θα τίναζε στον αέρα τη νοτιοανατολική πτέρυγα του ΝΑΤΟ.
Δεν πρέπει να λησμονούμε όσα είχε πει ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης για τη συγκεκριμένη συμφωνία, και αποτυπώνονται στη συνέντευξη που είχε δώσει στον Αλέξη Παπαχελά: «Και επήγαν στην Ισπανία τότε, στην Μαδρίτη. Και υπέγραψαν μια Συμφωνία στη Μαδρίτη η οποία είχε μεν αυτά τα στοιχεία, στα οποία παγίως συμφωνούσαμε, αλλά είχε και σκουλαρίκια συμπληρωματικά τα οποία δεν χρειαζόντουσαν. Εγώ ήθελα ένα λιτό κείμενο με τρεις φράσεις. Αυτοί προσέθεσαν ότι έχουν θεμιτά συμφέροντα οι Τούρκοι στο Αιγαίο, ένα πράγμα το οποίο είναι μεν αληθές, αλλά προστιθέμενο εκείνη την ώρα δημιουργεί τη δυνατότητα παρερμηνειών, πολλών παρερμηνειών. Και μάλιστα ρώτησα εγώ εκ των υστέρων: “Γιατί το κάνετε αυτό; Γιατί τα βάζετε αυτά μέσα;”. Μου απάντησαν: “Τα ζήτησαν αυτά οι Αμερικανοί”. Λέω, άμα οι Αμερικανοί σας κάνουν τα κείμενα, καλά να πάθετε.»
Ας μην ξεχνάμε την κρίση του Χώρα το καλοκαίρι του 1976 που οδήγησε στο Πρακτικό της Βέρνης την 1η Νοεμβρίου 1976, διά του οποίου ο τότε πρωθυπουργός Σουλεϊμάν Ντεμιρέλ δέσμευε ρητά τη χώρα του ότι δεν θα προβεί σε έρευνες έξω από τα έξι μίλια των χωρικών υδάτων της Τουρκίας. Ούτε την κρίση του Μαρτίου 1987 που οδήγησε με τη σειρά της στο Νταβός το 1988 (Παπανδρέου – Οζαλ), όπου πρακτικά επανελήφθη αυτό το μορατόριουμ άσκησης κυριαρχικών δικαιωμάτων σε όλο το Αιγαίο, και φυσικά, την κρίση των Ιμίων το 1996 που οδήγησε τελικά στη Συμφωνία της Μαδρίτης. Και φθάνει έως το σημερινό σκηνικό να υπογράφεται η Διακήρυξη Φιλίας και Καλής Γειτονίας ανάμεσα στις δύο χώρες. Μία διακήρυξη που άνετα θα μπορούσε να χαρακτηριστεί το επόμενο βήμα από τη συμφωνία της Μαδρίτης.
Ο Ταγίπ Ερντογάν επίσης εξέπληξε το φθινόπωρο του 2016 με τις δηλώσεις του με τις οποίες αμφισβητούσε την Συνθήκη της Λωζάνης. Όμως οι δηλώσεις του είναι ταυτόσημες με εκείνες του ΑμπντουλάχΓκιουλ, ο οποίος, πριν ιδρύσει από κοινού με τον Ερντογάν το ΑΚΡ, ήδη το 1997 ως υπουργός του Ερμπακάν εξέφραζε τη λύπη του για τα λάθη που άφησαν εκτός τουρκικής κυριαρχίας νησιά στα οποία φθάνεις κολυμπώντας από την απέναντι τουρκική ακτή. Ωστόσο, και το κεμαλικό κατεστημένο ποτέ δεν αποδέχθηκε την αδικία που έγινε στη Λωζάνη εις βάρος της Τουρκίας, διατηρώντας έτσι έναν σταθερό στόχο: την αποκατάσταση της αδικίας και τη δίκαιη (όπως την εννοεί η Τουρκία) μοιρασιά του Αιγαίου, τουλάχιστον της υφαλοκρηπίδας και των θαλασσίων ζωνών.
Η Τουρκία πατά στη συμφωνία για τα Ίμια και στη Μαδρίτη για να αμφισβητεί την ελληνική κυριαρχία στα νησιά του Αιγαίου. Δηλαδή διεκδικεί τα ζωτικά συμφέροντα που της αναγνωρίζονται με υπογραφή του Έλληνα πρωθυπουργού Κώστα Σημίτη.
Και ίσως ένας από τους λόγους για τους οποίους κινείται τώρα προκλητικά, προβαίνοντας σε άμεση αμφισβήτηση των κυριαρχικών δικαιωμάτων μας, είναι το γεγονός ότι η Αθήνα δεν κινείται με τη δέουσα αποφασιστικότητα.
Και οι διεκδικήσεις της Τουρκίας παραμένουν στο τραπέζι και οι απειλές συνεχίζονται έως και σήμερα, 27 χρόνια μετά, η συγκεκριμένη συμφωνία αποτελεί μέρος του παζλ των ελληνοτουρκικών σχέσεων με την αναγνώριση των νόμιμων και ζωτικών συμφερόντων της Τουρκίας στο Αιγαίο και το γκριζάρισμά του…. Η Ελλάδα σε όλα αυτά εκτελεί εντολές και παραμένει ένας απλός θεατής που ολοένα και υποχωρεί από τα κυριαρχικά δικαιώματά της!
Έλενα Αρβανιτίδου – Μέλος του
Νέου Εθνικά Ενιαίου Πολιτικού Σχηματισμού – Πρώτα η Ελλάδα
